Atenaseko Partenoia

Iruzkin honetan Atenaseko Partenoiari buruz hitz egingo dut. Partenoia Atenaseko tenplu nagusia izan zen. Iktinos eta Kalikratesek eraiki zuten Fidiasek teknika gainbehegiratzen zuen bitartean. K.a 447 eta 432 artean eraiki zen, “Urrezko Aroa” deituriko garaian, gobernua Periklesen menpean zegoenean. Periklesek berak ordenatu zuen eraikitzen hastea. Greziar estilokoa da, konkretuki doriarra.

Irudia Atenaseko Partenoia da, esan dudan bezala. Fidias ezarritako jarraibideak jarraituz eraiki zen. Fidias Antzinako Greziako eskultore ospetsuena izan zen. Margolari eta arkitekto izan zen ere, lehen greziar klasizismoko garaikidea. Periklesek Fidiasi obra hau eraikitzeko agindu zion, eta honek Iktino eta Kalikrates greziar arkitektoen laguntza izan zuen lan hau bukatzeko.

Atenaseko akropolisean dago kokatua. Akropolisa poliseko toki sakratua da, hiriko toki altuenean kokatua, eta han propileoak, Atenea Nikeren tenplua eta Erekteionen tenplua aurkitu daitezke, besteak beste, Fidiasek obrak izanak ere.

            Greziako tenpluak guztiak bezala, Partenoia ez da bilgune bezala erabiltzen, baizik eta Jainkoaren abode bezala (kasu honetan Atenea jainkosarena) eta bere altxorrak gordetzeko eskainia. Horregatik zeremoniak ez dira barruan egiten, kanpoan baizik. Arrazoi honengatik greziarrek inportantzia handiagoa ematen diote kanpoko harmoniari barruko erosotasunari baino. Kanpoa marra geometriko zuzenez osatua dago, Graziako arkitektura guztia bezala proportzionaltasuna eta harmonia oinarri bezala edukiz.

            Irudian ikusten den bezala doriar estiloa jarraituz eraikitako obra da eta Pentelikoko marmol zuriaz egina dago. Marmol hau Penteliko menditik ateratzen zen, Aternasetik gertu zegoena, eta akropoliseko beste eraikin batzuk egiteko ere erabilia izan zen.

            Greziako tenplu bat da eta fatxada nagusian ikusi daitekeen zutabeen kopuruarengatik oktaxtiloa da eta tenplu osoa inguratzen dutenez, peripteroa da. Alde motzetan guztira zortzi zutabe dauzka eta alde luzeetan hamazazpi, beraz, gutxi gora behera, luzeerak zabalera bikoizten du. Elementu sostengatzailer hauek, kolomak, zuzenean estilobatoaren gainena daude, oinarririk izan gabe, doriar estiloaren ezaugarria dena. Estilobato hori basamenduaren azkeneko eskailera da, beste bi eskaileren gainean jarria. Fustea ildaskatua da eta kapitel batek errematatzen du. Kapitel hau bi elementuz osatuta dago: ekinoa eta abakoa. Kapitel serie hauen gainean entablamendua dago, aldi berean hiru zatitan zatitzen dena: lehenengoa arkitrabe arrunta da, erlieberik eta apaingarririk gabea; bigarrena frisoa da, triglifoz eta metopez (erliebez apaindutako panelak) osatua. Frisoaren gainean erlaiza aurkitzen da entablamenduaren planotik ateratzen dena.

Eraikinak bi frontoi ditu, haien fondoan oraindik estatua batzuen aztarnak ikusi daitezke.

            Fatxadetako batean bigarren zutabedun arkupe bat ikusi daiteke pronaosean. Honek tenpluaren naosera eramaten du eta bere luzeerarengatik opistodomoa duela dirudi.

            Beraz, Partenoiak zenbait atal ditu. Hasieran pronaosa dugu, sarrera. Gero naosa dago. Atenea Partenosen izugarrizko eskultura aurkitzen da bertan. Krisoelefantina zen (hau da, urrez eta marfilez egina) eta Fidiasen lana izan zen. Partenoia bezala, Atenea jainkosarren omenez egina dago. Ondoren amabirjinen gela dago. Gela hau berezia da Partenoiaren garrantziarengatik eta bertan aristoi familikoen alaba ezkongabeak eta jainkosaren zaintzaileak zirenak egoten ziren. Eta, azkenik, opistodomoa dugu, tenpluaren atzeko zatia.

Greziarren helburua perfekzioa lortzea zenez, garaiko eraikin askori bezala, zuzenketa optikoak egin zizkioten.  Krepisa eta entablamendua kurbatu zituzten; kolomak fustearen erdialdean zabalagoak egin zituzten (honi entasia deitzen zaio); kolomen arteko distantzia ere aldatu egin zituzten urrutitik begiratuta kolomak zuzen ikusi ahal izateko.

            Honela lortu zuten eraikin perfektua.

            Greziarrek eraikina kokatzen zen lekuari ere garrantzi handia ematen zioten. Inklinazioa ere kontutan artzen zuten eguzkiak zuzenean Atenea Partenosen eskulturan emateko.