APOXIOMENO (Lisipo)

                        Aztertuko dudan eskulturaren izena Apoxiomeno da. IV . mendekoa da, helenismorako bilakaeraren garaikoa. Antropozentrikoa da eta gizakiaren eskalan egina dago, edertasuna harmoniaren harreman perfektua izanik. Garai honetan, jainkoak gizon gisa irudikatzen dira eta mundu greziarra polisetan antolatzen da. Polis hauetako batean, Atenasen, demokrazia jaiotzen da sistema politiko bezala, eta honek artean hausnarketa garrantzitsu bat sortuko du. Arte greziarra hiru alditan banatzen da: aldi arkaikoa (k.a. VII-VI. mendean), aldi klasikoa (k.a. V-IV. mendean) eta distira artistikoaren gailurra, aldi helenistikoa (k.a. III-I. mendea).

            Konkor biribileko eskultura da eta lehen esan dudan bezala, gizaki tamaina dauka. Eskulturak atleta gazte bat errepresentatzen du, bere gorputzetik hautsa eta olioa garbitzen lasterketa egin eta gero. Ez dauka heroi jarrerarik. Funtzioa, atletak irabaztean jainkoei eskerrak ematea da. Egilea Lisipo da, aldi klasioko eskultorea. Eskopas eta Praxitelesekin batera, klazismoko bigarren faseko eskultorerik handienetzat hartzen da, aldi klasikoaren eta aldi helenistikoaren transiziozko garaian. Peloponesoko Gerratetik sortutako aldaketa sozial eta politikoek tradiziozko sentimendu erlijiosoa eta pentsakera aldatuko dituzte. Honekin batera, eta bere ondorioz, arteak modu ezberdinean planteatuko ditu bere gaiak. Serenitatea, oreka eta idalizazioa mantentzen dira baina atzerakada eta ahulagotzen, eta ezaugarri berriak sortuko dira. Adibidez: sentimenduak eta gogoak gehiago errepresentatuko dira eta espresibitatea eta mugimendua gehiago landuko da. Errealismoa ere handiagoa izango da eta gai erlijiosoak arruntagoak izango dira.

            Lisiporen ezaugarriak dotoretasuna eta malgutasuna dira atleten irudietan. Kanon berria sortzen du (1/8), burua gorputzaren zortziren bat izando da. Jarrerak naturalagoak izango dira. Lisipo Alejandro Handiaren ia eskultore ofiziala izan zen.

            Bere aurpegiak forma ederrak ditu, gorputz malgua eta buru txiki eta adierazkorra du, arinki alde batera inklinatua dagoena. Kopetan zimur nabari bat dauka, expresibitatea emanez, eta begietan itzala dauka, sakontasuna ematen diotenak. Besoak, gorputzaren aurretik modu horizontalean zabaltzen dira, gorputz-enborra ezkutatuz. Honek estereometria sortzen du, eskulturak espazioa hartzen du; beraz, zentrifugoa da. Besoak tentsioan daude eta ia sorbalden altuerara igotzen dira. Denak batera, dimentsio berri bat ematen dio irudiari. Bere jarrera berezia da: gorputzaren pisua hanka batetik bestera pasatu egiten du, eta besoak aurreruntz zabaltzean, eskulturak sakontasun handiagoa okupatzen du eta prespektiba barietate handia eskaintzen du. Aurreraka duen besoak obra osoari buelta ematea eskatzen du. Guzti honek simetriarekin hausten du.

            Naturalitate idealizatua ikusten da, errealismoaren eta naturalismoaren arteko puntua, non gizon perfektua errepresentatzen den, defekturik gabea. Kanon berria ezartzen zaio, bere burua gorputzaren zortzirera izanez, proportzio perfektuak izateko.

Sentimenak kontrolatzen dituen pertsona bat da; hau bere aurpegiko serenitatean ikusi daiteke. Kontrapostoa ikusi daiteke, aldaken lerro zuzena desnibelatzen. Ilean, aurreko aldietako forma geometrikoak izan ordez, trepanoaren teknika erabili du Lisipok, itzalak sortuz eta sakontasuna eta errealitatea emanez. Giharren lanketa bikaina da. Modu naturalagoan eginik daude eta oso errealistak dira (adibidez, belaunak, enborreko muskuluak edo tentsioan dauden lepoko tendoiak). Eskultura polikromatua da, baina denborarekin kolorea galdu du.

            Polikletok errepresentatzen zuen klazisimotik, Lisipok eskultura-hizkuntza berri bat asmatzen du. Baina, hala ere, klazisismoarekin erlazionatzen duten ezaugarri batzuk ditu, adibidez inexpresibitatea, aldi helenistikotik urrun uzten duena aldi honetan erakusten diren emozioengatik (mugimendu bortitzekin eta egoera patetikoekin).

            Lisiporen aldiko eskultoreak Praxitele eta Eskopas dira. Praxitelesek aurpegian espresibitatea azaltzen du, gehienetan tristura edo melankoliazkoa, eta honetarako “esfumatoaren teknika” erabiltzen du (bekainak lehuntzea). Gainera, “praxitelesen kurbara”-ren bidez silueta kurbatua dute bere obrek. Gorputzaren pisua zerbaiten gainean arinki kargatzen dute. Gaztetxoen gorputzak erabiltzea gustatzen zaio, eskultura xamutzeko (adibidez: Olinpia-ko Hermes). Eskopasek pertsonaiaren psikologia isladatzen du eta sentimendu tragikoa ematen die bere obrei, gehienetan mugimendu bortitzekin (adibidez, Menadea).